Bizitzeko planeta bat izatearen edo atez ate autoz mugitzeko erosotasunaren artean aukeratzeko garaia da
Ona litzateke Eusko Legebiltzarrean eztabaidatzen ari den Mugikortasun Iraunkorraren Legeak ibilgailu pribatuetako mugikortasuna murrizteko eta garraio publikoa hobetzeko eta sustatzeko ekintzak jasotzea, herritarrek eguneroko joan-etorrietan erabili ahal izan dezaten.
Zientzia ‘Rebelión científica’ mugimenduko 40 herrialde baino gehiagotako zientzialariek eta zientzialariek gutun ireki baten bidez ohartarazi dute ezinezkoa dela berotegi-efektuko gasen emisioak murrizteko helburuak lortzea – planetaren berotze globalaren arduradun nagusiak –, lurraren tenperatura 1,5 gradu zentigradutik behera igo ez dadin. Jada ez dago atzerapenik edo aitzakiarik egoteko astirik, dagoeneko jasaten ari garen muturreko fenomeno klimatikoak – bero-bolada itogarriak, tokatzen den urtarorako ohikoak ez diren tenperaturak, basamortutzearen aurrerapena, kontrolik gabeko suteak, lehorte-aldi luzeak, euri-jasak – eragiten ari diren berotze globala geldiarazi eta irauli nahi badugu, eta horren ondorio suntsitzaileetara ohitu beharko dugu estatuek, enpresa-sektoreak eta herritarrek lanari ekiten ez badiogu.
Euskadik, oso eskualde industrializatua den aldetik, lan handia du aurretik berotegi-efektuko gasen emisioak murrizteko. 2020an, IHOBEren datuen arabera, berotegi-efektuko gasen emisioak garraioan ( % 35), energia-ekoizpenean ( % 32) eta industrian ( % 17) kontzentratu ziren gure erkidegoan. Isuri horiek % 21eko murrizketa dakarte 1990. urtearekiko, eta % 16koa 2005. urtearekiko (igorpenen bilakaera zehazteko erreferentziazko beste data bat). Datu horiek oso urrun daude 2030. urterako murrizketa-helburuetatik; izan ere, helburu horiek % 55eko murrizketa dakarkiote Europar Batasunari (eta, beraz, lotesleak estatu kideei). Hamarkada honetan bide luzea dago egiteko. Bide hori, komunitate zientifikoak salatu duen bezala, oso zaila izango da estatu desberdinetatik errotik esku hartzen ez bada.
Euskal industriaren emisioak nabarmen murrizten ari dira ( % -61 1990etik eta % -41 2005etik), aurre egin behar izan diogun desindustrializazio-prozesuagatik baino gehiago, enpresek beraiek hartutako neurriengatik, legedi oso laxoa betetzera mugatzen baitira, edo Eusko Jaurlaritzaren esku-hartzeagatik, haien politikak enpresa-onurak maximizatzera bideratuta baitaude, konpainiei baino gehiago, kutsadura-mailak murrizteko neurri zuzentzaileetan inbertitzera. Energia-ekoizpenari lotutako isurketak ere murriztu egin dira ( % -32 1990. urtearekiko eta % -49 2005. urtearekiko), energia berriztagarrien zentralen aldeko zentral termikoen itxieren ondorioz.
Garraioan, aldiz, 1990. urtearekiko CO2 emisioak % 105 eta % 2 gehitu dira 2005. urtearekiko.
Lekualdatzeko moduan presaz jokatzen ez bada, atmosferara egiten diren isuri kutsatzaileek gora egiten jarraituko dute. Eusko Legebiltzarra Mugikortasun Iraunkorraren Legeari buruzko eztabaida betean dago. Berotegi-efektuko gasen isuriak murrizteko helbururik jasotzen ez duenez, lege hori herren jaio zen, eta asmo-adierazpen soil batean geratu zen. Lege honek Euskal Administrazio Publikoari balio beharko lioke ibilgailu pribatuetako mugikortasuna murrizteko ekintzak diseinatzeko eta garraio publikoa sustatzeko, herritarrek eguneroko joan-etorrietan erabili ahal izan dezaten (osasun-zentroak, ikastetxeak eta lantokiak, horiek baitira joan-etorri gehien eragiten dituztenak). Hortik urrun, Eusko Jaurlaritzak zerbitzuen zentralizazioaren aldeko apustua egiten du, hala nola osasunaren aldekoa, herritarrak joan-etorriak egitera behartuz, ia beti ibilgailu pribatuan.
Funtsezkoa litzateke garraio publiko kolektiboaren aldeko apustua egitea, errepideetako autoen kopurua murrizteko eta ibilgailu pribatuen zirkulaziorako azpiegitura handietan egiten diren inbertsioak murrizteko, hain kutsagarriak ez diren eta eraginkorragoak diren alternatiben alde, hala nola trenbidearen alde, horrek izan beharko bailuke lurraldea egituratzeko elementu nagusia.
Era berean, garraio publikoaren erabilera sustatzeko, “Txartel Bakarra” ezarri beharko litzateke, Euskal Autonomia Erkidego osoan garraio publikoarentzat baliagarria izango dena, erabiltzaile bakoitzaren errenta-irizpideei eta desplazamendu-zenbakiei egokitutako hileko tarifekin.
Eragin handia izan behar da garraio publikoaren erabilera sustatzeko; izan ere, etorkizunean erregai fosilak erabiltzen dituzten ibilgailuak adina ibilgailu elektriko pribatu egongo direla pentsatzea norbere burua engainatzea da. Gaur egun, mugikortasuna elektrifikatzea ahalbidetzen duen teknologia, funtsean, “lur arraroak” deiturikoen mende dago. Elementu horiek urriak dira naturan eta erauzteko zailak dira, eta horiek oso garesti egiten dute beharrezko bateriak eskuratzea. Etorkizunean, teknologia horiek lortzeko eta erabiltzeko errazagoak diren beste batzuekin ordezkatuko dira, baina kontuan hartu ahal izateko oso berdeak dira. Ibilgailu elektrikoak garestiegiak izango dira egunaren zatirik handienean garajean geldirik edukitzeko eta lantokira joateko soilik erabiltzeko, eta hori saihestu egin liteke ekoizpen-zentroetarako mugikortasun iraunkorreko plan egoki baten bidez.[1]
Era berean, beharrezkoa da enpresak beren filosofia aldatzen hastea salgaiak distantzia luzeetara garraiatzerakoan, kamioien erabileran oinarrituta. Kamioiak ekoizpen-zentroetatik garraio-zentro intermodaletara eta horietatik azken helmugara joateko “azken miliako” joan-etorrietan bakarrik erabili beharko lirateke, eta ibilbide luze hori trenbidez egin beharko litzateke, garraiobide jasangarriagoa baita, eta inbertsio handiagoa egin beharko litzateke horretan.
Beharrezkoa da ikuspuntu sozial eta enpresarial batetik garraioan beste modu batean pentsatzen hastea, gure seme-alabei bizitzeko gutxieneko ingurune bat uzteko aukera izateko. Erabakiak hartzeko eta aukeratzeko garaia da, bizitzeko planeta bat izatearen edo atez ate autoz mugitzeko erosotasunaren artean.
Miguel Burdallo
